امتحان قلب (قرآن)بر طبق آیات قرآن خداوند دلهای مجاهدان برای روشن شدن انگیزه‌ها و خالص کردن آنان آزمایش می کند. ۱ - روشن شدن انگیزههاآزمایش دلهای مجاهدان برای روشن شدن انگیزه‌ها و خالص کردن آنان: «ثم انزل علیکم من بعد الغم امنة نعاسا یغشی طائفة منکم وطائفة قد اهمتهم انفسهم یظنون باللـه غیر الحق ظن الجاهلیة یقولون هل لنا من الامر من شیء قل ان الامر کله للـه یخفون فی انفسهم ما لا یبدون لک یقولون لو کان لنا من الامر شیء ما قتلنا هاهنا قل لو کنتم فی بیوتکم لبر ز الذین کتب علیهم القتل الی مضاجعهم و لیبتلی اللـه ما فی صدور کم ولیمحص ما فی قلوبکم واللـه علیم بذات الصدور : سپس بدنبال این غم و اندوه، آرامشی بر شما فرستاد. این آرامش، بصورت خواب سبکی بود که (در شب بعد از حادثه احد،) گروهی از شما را فرا گرفت؛ اماگروه دیگری در فکر جان خویش بودند؛ (و خواب به چشمانشان نرفت.) آنها گمانهای نادرستی -همچون گمانهای دوران جاهلیت - درباره خدا داشتند؛ و می‌گفتند: «آیا چیزی از پیروزی نصیب ما می‌شود؟! » بگو: «همه کارها (و پیروزیها) به دست خداست! » آنها در دل خود، چیزی را پنهان می‌دارند که برای تو آشکار نمی‌سازند؛ می‌گویند: «اگر ما سهمی از پیروزی داشتیم، در این جا کشته نمی‌شدیم! » بگو: «اگر هم در خانه‌های خود بودید، آنهایی که کشته شدن بر آنها مقرر شده بود، قطعا به سوی آرامگاه‌های خود، بیرون می‌آمدند (و آنها را به قتل می‌رساندند). و اینها برای این است که خداوند، آنچه در سینه هایتان پنهان دارید، بیازماید؛ و آنچه را در دلهای شما (از ایمان) است، خالص گرداند؛ و خداوند از آنچه در درون سینه هاست، با خبر است.» براساس این آیات باید این حوادث و شکست در جنگ احد پیش بیاید و هر کس آنچه در دل دارد آشکار کند و صفوف مشخص گردد، و به علاوه افراد تدریجا پرورش یابند و نیات آنها خالص و ایمان آنها محکم و قلوب آنها پاک شود (و لیبتلى الله ما فى صدورکم و لیمحص ما فى قلوبکم ).در پایان آیه مى گوید: ((خداوند اسرار درون سینه ها را مى داند)) (و الله علیم بذات الصدورو)و به همین دلیل تنها به اعمال مردم نگاه نمى کند بلکه مى خواهد قلوب آنها را نیز بیازماید و از هر گونه آلودگى به شرک و نفاق و شک و تردید پاک سازد. ۲ - خالص شدن انگیزههاامتحان قلب‌های مؤمنان از جانب خداوند برای خالص شدن و نیل به تقوا: «ان الذین یغضون اصواتهم عند ر سول اللـه اولـئک الذین امتحن اللـه قلوبهم للتقوی لهم مغفر ة واجر عظیم: آنها که صدای خود را نزد رسول خدا کوتاه می‌کنند همان کسانی هستند که خداوند دلهایشان را برای تقوا خالص نموده، و برای آنان آمرزش و پاداش عظیمی است! »آیت الله مکارم شیرازی در مورو واژه امتحن در آیه می نویسد: ((امتحن )) از ماده ((امتحان )) در اصل به معنى ذوب کردن طلا و گرفتن ناخالصى آن است ، و گاه به معنى گستردن چرم نیز آمده ، ولى بعدا در معنى آزمایش به کار رفته است ، مانند آیه مورد بحث ، آزمایشى که نتیجه آن خلوص قلب و گستردگى آن براى پذیرش تقوى است .کلمه امتحان به معناى ابتلاء و اختیار است ، و امتحان را وقتى به کار مى برند که بخواهند وضع چیزى که تاکنون برایشان مجهول بوده معلوم کنند، و چون این معنا در مورد خداى تعالى محال است ، ناگزیر باید بگوییم که امتحان در مورد خداى تعالى به معناى تمرین دادن و عادت دادن است ، همچنان که بعضى اینطور معنا کرده اند. و یا امتحان را به معناى محنت و مشقت دادن به قلب معنا کنیم ، و بگوییم خداى تعالى این مشقت ها را بر دلها تحمیل مى کند تا قلبها به تقوى عادت کنند. وعده جمیل به مؤ منانى که ادب را در محضر پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم رعایت کنند. سیاق این آیه وعده جمیلى است در برابر آهسته کردن صدا پیش روى رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله وسلّم ) بعد از آنکه مؤ منین را توصیف مى کند به اینکه خداوند دلهایشان را براى تقوی تمرین داده . و این خود تاءکید و تقویتى است براى مضمون آیه قبلى تا مؤ منین را تشویق کند به اینکه نهی در آن آیه را عمل کنند. ۳ - پانویس۴ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۲۸۴، برگرفته از مقاله «امتحان قلب». رده‌های این صفحه : امتحانات و ابتلائات | موضوعات قرآنی
|